Turkse series laten tientallen miljoenen kijkers zien hoe islamitische waarden en een modernere samenleving kunnen samengaan. ‘Zo had het bij ons dus ook kunnen zijn.’
Verschillende Turkse series, zoals Ask-i Memnu (Verboden liefde) hebben, na twee succesvolle seizoenen in eigen land, inmiddels ook het Midden-Oosten veroverd. Van Marokko tot Koeweit en van Libanon tot Oman zitten tientallen miljoenen mensen aan de buis gekluisterd als de serie wordt uitgezonden. De mannelijke hoofdrolspeler, het Turkse model Kivanç Tatlitug, is met zijn stoppelbaardje en gespierde gestalte uitgegroeid tot de Brad Pitt van het Midden-Oosten.
De Turkse inkomsten uit de verkoop van tv-series aan het buitenland is de laatste jaren snel gegroeid, van vrijwel niets tien jaar geleden tot 35 miljoen euro in 2010. En het Midden-Oosten is de belangrijkste markt. Turkse series met titels als ‘Buitenlandse bruidegom’ en ‘Duizend-en- één-nacht’ zijn er ontzettend populair. ‘De meeste mensen in het Midden-Oosten leven in veel conservatievere maatschappijen dan wij hier in Turkije’, zegt Özlem Özsümbül, verkoopmanager van de Turkse tv-zender Kanal D, die Verboden liefde produceert. ‘Wij geven die mensen een blik op een andere, modernere moslim samenleving. We geven hen iets om van te dromen.’
Rijkdom en romantiek
De Turkse soaps gaan, net als soortgelijke series wereldwijd, vooral over mooie mensen in grote huizen, en over rijkdom, romantiek en ambitie. Maar de verhalen spelen zich af in moslimland Turkije. Dus leven hele families, inclusief grootouders, vaak in één groot huis. Huwelijken worden nog al eens gearrangeerd door ouders en grootouders. En sommige karakters vasten tijdens de ramadan. Kijkers in het Midden-Oosten herkennen dat soort culturele trekjes en kunnen zich daardoor met de personages vereenzelvigen.
Zonder roering verloopt de komst van deze soaps echter niet. Zo was er in Turkije zelf vorig jaar felle kritiek op de zogenoemde onzedelijkheid van ‘Verboden liefde’. Een minister vond dat er strengere censurering moest komen en de Turkse omroeptoezichthouder legde een tv-zender boetes op, onder meer voor een te lange en te nadrukkelijke seksscène. En toen enkele jaren geleden in de Arabische wereld een hype ontstond over de Turkse soap Noor (Licht), sprak een Saoedische geestelijke een fatwa uit over de ‘kwade en immorele’ serie. Volgens hem was de soap ‘gemaakt om mannen en vrouwen naar de duivel te lokken.’ Maar zulke kritiek verandert niets aan de grote populariteit van de series.
De verspreiding van de series komt tegelijk met de opkomst van Turkije als macht in het Midden-Oosten. De afleveringen laten zien dat het mogelijk is een maatschappij te democratiseren en te moderniseren naar westers model, zonder de kern van de eigen cultuur te verliezen. De soaps voeden daarmee de groeiende wens naar verandering in de gesloten, onderdrukkende samenlevingen in het Midden-Oosten.
‘In de series zien Saoedische vrouwen een moslimsamenleving waar jonge mannen en vrouwen, als ze elkaar leuk vinden, uit kunnen gaan’, aldus een invloedrijke Turkse blogger. ‘Ze kunnen op een bankje bij de zee zitten, elkaar omhelzen en naar de meeuwen kijken. Dat zijn ondenkbare handelingen in het Saoedische koninkrijk. Maar hun aanwezigheid op het scherm maakt ze tot denkbare dromen.’
Herschreven naar aanleiding van het oorspronkelijk geschreven bericht door Arjen van der Ziel.
