(Door: Marc Guillet) Istanbul – Of ik nou een zalfje koop bij de apotheek, een blikje bier bij mijn slijterij, scheermesjes bij de kruidenier of kranten bij de boekhandel, altijd krijg ik ongevraagd een plastic tasje!
Elke keer zeg ik weer met een glimlach dat ik geen tasje wil. Maar hoe vaak ik ook bij dezelfde winkeliers wat koop, ze kunnen geen weerstand bieden aan hun reflex om zelfs het kleinste product in een plastic tasje te stoppen.
Gescheiden afval komt in Turkije alleen nog maar voor in een paar progressieve, rijkere wijken van de grote steden. Daar staan soortgelijke containers als in Nederland, maar wel van een kleiner formaat en ik zie er zelden mensen wat ingooien. Een stap vooruit is ook dat er aan lantaarnpalen in onze deelgemeente Kadiköy doorzichtige collectebusjes van plexiglas zijn geschroefd waarin buurtbewoners hun oude batterijen kunnen deponeren. Dat gaat de laatste tijd steeds beter. En in kantoren van grotere bedrijven, universiteiten en van gemeenteinstellingen zie ik steeds vaker kartonnen dozen om gebruikt papier in te verzamelen.
Het overgrote deel van het huishoudelijk afval wordt echter nog dagelijks op straat gegooid; in de plastic tasjes uit de winkels. Ook in mijn wijk. De reden is simpel. Er zijn veel te weinig containers en ze staan veel te ver van de appartementsgebouwen verwijderd. En hoewel boze buurtbewoners ‘Verboden vuil te storten’ op de muren kalken, gooit iedereen gewoon zijn vuilnis op de dichtsbijzijnde hoek van de straat.
Het wordt wel elke avond opgehaald, maar het ligt toch een groot deel van de dag te stinken. Zwerfhonden en katten trekken de plastic tasjes open en doen zich tegoed aan etensresten. Zigeuners en werkloze tieners uit het verpauperde Koerdische zuidoosten van Turkije graaien ook tussen het afval op zoek naar kringloopproducten als blikjes, plastic en papier, die ze voor een paar cent per kilo verkopen bij diverse verzamelplekken.
Het gevolg van de weggooicultuur is dat plastic tasjes veel van het Turkse natuurschoon verpesten. Net als de rest van het zwerfafval waaien de plastic tasjes alle kanten uit. Ik zie ze in takken van bomen, in struiken, in parken, aan prikkeldraad, aan de oevers van meren en rivieren, tussen mooi versierde Osmaanse grafstenen en ruïnes van kastelen.
Wereldwijd worden er jaarlijks 500 miljard plastic tasjes geproduceerd. En elke minuut worden er 1 miljoen weggegooid. Gelukkig zijn er ook een paar kleine lichtpuntjes. Zo zijn er circa honderd Turkse vrouwen die afval verwerken tot modieuze tassen, speelgoed en knuffeldieren. Hun bedrijf heet Cöp(m)adam (Afvaldame). Een initiatief van de Amerikaanse Tara Hopkins, docent aan de Sabanci universiteit in Istanbul. Zij leert studenten het belang van vrijwilligerswerk door verplichte stages bij actiegroepen als Greenpeace. Zelf geeft ze ook het goede voorbeeld met de oprichting van het nieuwe bedrijf Cöp(m)adam.
De afvaldames gebruiken verpakkingen van Knorr soepen, Magnum ijs, plastic tasjes, weggegooide kleding en ander afval om er mooie tassen van te vlechten. Ze worden verkocht in winkelcentra.
En onze moderne deelgemeente Kadiköy doet eindelijk ook een duit in het zakje. Op diverse populaire winkelstraten zijn billboards geplaatst waarop een aantrekkelijk fotomodel het goede voorbeeld geeft met een volle boodschappentas van katoen. ‘Voor mijn boodschappen gebruik ik een milieuvriendelijke tas’, zo laat deze jongedame weten. Naast haar een logo met de tekst ‘geen plastic tas’.
Natuurlijk is er veel meer nodig, maar het is opnieuw een stap in de goede richting van een mentaliteitsverandering. Ik hoop op mijn manier een kleine bijdrage te leveren door met mijn eigen tas boodschappen te doen en bij de kleine middenstand de aangeboden tasjes beleefd af te wijzen met ‘poşet istemiyorum’ (ik wil geen tasje).
Foto’s: Slawomira Kozieniec
Het viel mij ook al op hoe Turken omgaan met afval. Hun huis, auto en kleding zijn vaak om door een ringetje te halen. Maar eenmaal buiten de auto of huis flikkeren ze alles van zich af. Het doet me gewoon pijn om te zien hoe de prachtige natuur en de vele oude bezienswaardigheden worden ontsierd door bergen afval.
Het lijkt alsof het ze niet interesseert, maar ik hoop van harte dat men in de nabije toekomst gaat inzien dat een schone leefomgeving bij jezelf begint.
Kemal Kilicdaroglu heeft hier laatst een hele toespraak over gehouden op TV. Hij wil dit afvalprobleem erg hard gaan aanpakken. Eigenlijk zou je het zelf gezien moeten hebben om te oordelen.
Hij was daar toen ook om een groot dierenasiel te openen vlakbij Antalya. Ook dat vond ik een mooi gebaar.